یازده پرسش کلیدی که یک پژوهش «خوب‌طراحی‌شده» می‌تواند پاسخ دهد
اگر مایلید با کمترین رفت و برگشت پروپوزال شما تصویب شود
از پایان نامه، رساله یا طرح پژوهشی خود دفاع کنید
و از نشریات اکسپت بگیرید
بسیار مهم است تا قبل از هر اقدامی، پژوهش خود را ارزیابی کنید، ایرادات آن را بیابید و اصلاحات آن را انجام دهید.
با این کار نه تنها پژوهش از رفت و برگشت‌های زیاد نجات می‌یابد بلکه شانس اینکه مجبور شوید زیر بار کار اضافه و اصلاحات نادرست هم بروید خیلی کم است.
چون بسیاری از اصلاحاتی که اساتید و داوران پژوهش یا مقاله از شما می‌خواهند به دلیل چارچوب بندی نادرست و مراوده ناصحیح یا ناقص پژوهش است نه به خاطر اینکه پژوهش واقعا ایرادی دارد.
برای پیشگیری از چنین وضعیتی، بهترین کار این است که خیلی عمیق و متمرکز به ۱۱ پرسش زیر فکر کنید و پاسخ دهید.
اگر پژوهش شما می‌تواند به ۱۱ پرسش زیر به صورت مستند و علمی پاسخ دهد، تبریک! پژوهش شما یک پژوهش «خوب طراحی شده» است که – به شرط اجرا و ارائه درست – می‌تواند مولد و تاثیرگذار یا بدردبخور شود.
این یازده پرسش کلیدی می‌توانند به عنوان متری برای ارزیابی پژوهش در دست انجام یا در دست نظارت و داوری شما مورد استفاده قرار گیرند.
روش استفاده از ۱۱ پرسش کلیدی برای ارزیابی پژوهش در دست انجام
اگر هنوز پژوهش خود را ارائه نداده‌اید و درباره درست و جامع بودن آن شک دارید یا پژوهش خود را ارائه کرده‌اید و با بازخوردهای منفی مواجه شده‌اید و نمی‌دانید دقیقا ایراد کار از کجاست،
به ۱۱ پرسش زیر به دقت و با استناد به پژوهش‌ها و منابع مرتبط پاسخ دهید و به بهبود کار خود کمک کنید.
مثلا برای پاسخ به پرسش دوم ضمن دسته‌بندی مطالعات انجام شده در حوزه موضوعی موردنظر، با استناد به این مطالعات به پرسشهای مربوطه پاسخ دهید.
ژرف‌‌اندیشی درباره این پرسشها کمک می‌کند تا کاستی‌های پژوهش خود را بیابید و برای رفع ابهامات و تکمیل کار خود به صورت هدفمند برنامه‌ریزی و اقدام نمایید.
پاسخ دقیق به این پرسشها به شما کمک می‌کند تا کار خود را ارزیابی کنید و به نقاط مبهم پاسخ دهید و به صورت حرفه‌ای و با اعتماد به نفس درباره پژوهش خود صحبت کنید.
شفاف بودن پاسخ‌های شما به این پرسشها همچنین کمک می‌کند تا بازخوردهای منسجم‌تر و پر ملاط‌تری درباره پژوهش خود از اساتید و مخاطبان دریافت کنید.
روش استفاده از ۱۱ پرسش کلیدی برای داوری پژوهش و مقاله
اگر هم پژوهشی در دست نظارت و داوری دارید، این یازده پرسش به شما کمک می‌کنند تا پژوهش موردنظر را از ابعاد گوناگون – مانند دقت پژوهشگر در تحلیل و نقد علمی متون، چارچوب‌بندی قوی مسئله پژوهش، قابل دفاع بودن روش، ابزار و جامعه پژوهش، جامعیت و مرتبط بودن منابع استفاده شده و محکم بودن بنیان‌هایی که ادعای نو بودن پژوهش روی آنها سوار شده است و … – ارزیابی کنید.
در صورت وجود کاستی در هز یک از موارد میتوانید با استناد به پرسش مربوطه نکات مبهم را به پژوهشگر یادآور شوید و با طرح پرسشها و رهنمون‌های منسجم به او کمک کنید تا پرسش‌مبنا بیاندیشد و پژوهشش را بهبود بخشد.
یازده پرسش کلیدی که یک پژوهش خوب طراحی شده می‌تواند پاسخ دهد
برای اینکه خواننده راحت‌تر با پیام این نوشته ارتباط برقرار کند، پرسشها به صورت اول شخص مفرد و با هدف ارائه متری برای خود-ارزیابی پژوهشی نگاشته شده‌اند.
با این حال با تغییر شکل افعال، این پزسش‌ها برای ارزیابی پژوهشهای انجام شده توسط دیگر پژوهشگران نیز قابل استفاده هستند.
پرسش ۱ – موضوع پژوهش من چیست؟ چرا پرداختن به آن اهمیت دارد؟
- موضوع پژوهش من چه ابعاد، ویژگیها، کارکردها و قابلیت‌هایی دارد؟
- چرا دیگران به آن پرداخته‌اند؟
پرسش ۲ – دیگران چگونه این موضوع را پژوهش کرده‌اند؟
- روی کدام بعد یا ابعاد آن کار کرده‌اند؟
- از چه روشهایی استفاده کرده‌اند؟
- در چه بافتی (context) پژوهش انجام داده‌اند؟ مدرسه؟ دانشگاه؟ بیمارستان؟ صنعت؟ در بافت سیاستگذاری؟ اجرایی؟ آموزشی؟ …
پرسش ۳ – پژوهش من قرار است در چه بافتی انجام شود؟ چرا این بافت را انتخاب کرده‌ام؟
- در بافت مدرسه؟ دانشگاه؟ بیمارستان؟ صنعت؟
- در بافت یک برنامه؟ یک پروژه؟ یک موقعیت خاص؟
- در بافت سیاستگذاری؟ اجرایی؟ آموزشی؟ …
- از منظر جوانان؟ کودکان؟ زنان؟ مردان؟ مدیران؟ معلمان؟ و …
پرسش ۴ – مسئله پژوهش من چیست؟ چرا پرداختن به آن در بافت موردنظر ضروری است؟
- اگر به این مسئله نپردازم جامعه هدف چه ضرری می‌کنند یا از چه منفعتی محروم می‌مانند؟
- اگر به این مسئله بپردازم چه مشکلی در بافت موردنظر حل میشود؟
پرسش ۵ – دیگران تا چه حدی و چگونه به این مسئله پرداخته‌اند؟
- از چه روشها و ابزارهایی برای گردآوری و تحلیل داده استفاده کرده‌اند؟
- چه داده‌ای تولید کرده‌اند؟
- جامعه هدف آنها چه چیز(هایی) یا چه کسانی بوده است؟
پرسش ۶ – چرا پژوهشهای پیشین نتوانسته‌اند این مسئله را طرح یا حل کنند؟
- آیا روش استفاده شده قابلیت تولید داده موردنیاز را نداشته است؟
- آیا ضعف در انتخاب جامعه پژوهش بوده؟ جامعه پژوهش قابلیت عرضه داده موردنیاز پژوهش را نداشته‌اند؟
- آیا ابزار پژوهش قابلیت کافی برای گردآوری داده موردنیاز را نداشته؟
- آیا ضعف در نگاه پژوهشگر به موضوع بوده؟ کلی و کلیشه‌ای به موضوع پرداخته؟
- آیا پژوهش – اصولا – نتوانسته مسئله‌ای واقعی را مطرح کند؟ چرا؟
پرسش ۷ – روش، ابزار و جامعه هدف من کدامند؟ چرا؟
- چگونه این انتخابها، تولید داده موردنیاز پژوهشم را تضمین می‌کنند و به حل مسئله پژوهشم کمک می‌کنند؟
پرسش ۸ – داده پژوهش من قرار است چگونه گردآوری و تحلیل شود؟
- از طریق مصاحبه؟ مشاهده؟ اجرای آزمون؟ پرسشنامه؟ بررسی اسناد و مدارک سازمانی؟ و …
- از چه منبع داده‌ای؟ انسان؟ اسناد؟ اشیاء؟ متون علمی موجود؟ و …
پرسش ۹ – یافته‌های پژوهش من چه چیزی به دانش موجود در حوزه موردنظر اضافه می‌کنند؟
- دانش موضوعی؟ آیا پژوهش من قرار است بعد تازه‌ای از موضوع را در بافت موردنظر معرفی کند؟
- دانش روش‌شناختی؟ آیا پژوهش من قرار است روش جدیدی برای پرسیدن موضوع موردنظر عرضه کند؟
- دانش بافتی؟ آیا پژوهش من قرار است مسائل قبلا دیده نشده‌ای را – که به دلیل ضعف در دانش موضوعی و یا روش‌شناختی در پژوهشهای پیشین دیده نشده‌اند – را ارائه کند؟
پرسش ۱۰ – یافته‌های پژوهش من چگونه به حل مسئله موردنظر کمک می‌کنند؟
- از طریق ایجاد آگاهی؟ دانایی؟ یا توانایی؟ (در ذی‌نفعان پژوهش و جامعه هدف)
- آگاهی = مثلا ایجاد بینش و نیاز در جامعه هدف
- دانایی = عرضه دانش موردنیاز برای تصمیم‌گیری و اقدام
- توانایی = عرضه فناوری یا راه‌حلی که به کمک آن ایجاد تغییر امکان‌پذیر میشود
پرسش ۱۱ – منابع هسته حوزه پژوهش من کدامند؟
(این منابع که در بخش «فهرست منابع» در پایان پژوهش درج می‌شوند نمایانگر این هستند که چقدر بنیان‌های پژوهش روی ستون‌های قرص و محکم استوار شده‌اند؟ چقدر ادعای پژوهش درباره نویی پژوهش، علمی و باورپذیر است؟)
- پژوهشهای کلیدی حوزه پژوهش من چه پژوهش‌هایی هستند؟
- متون اصلی پژوهش من – که مبانی نظری موضوع از آنها استخراج شده‌اند – چه منابعی هستند؟
- پژوهشگران و صاحبنظران کلیدی حوزه پژوهش من کدامند؟
- نظریه‌پردازان و نظریه‌ورزان حوزه پژوهش من چه کسانی هستند؟
اگر در پاسخ به این پرسشها چالش دارید و حس میکنید پژوهش شما در برخی از این حوزه‌ها کم و کسری دارد و مایلید بدون اتلاف وقت اصلاحات را خیلی اصولی انجام دهید، این بسته های آموزشی و این دوره جامع بهترین گزینه برای انجام این کار هستند.
برای استناددهی
نظری، مریم. ۱۳۹۴ (۴ شهریور). یازده پرسش کلیدی که یک پژوهش «خوب‌طراحی‌شده» می‌تواند پاسخ دهد. بازیابی شده از وب سایت maryamnazari.com
درود بر شما. بسیار آموزنده بود.
سپاس از بازخورد شما 🙂
نکاتی که فرموده اید همه مهم است و محتوایی اما به نظر می رسد بسیاری از نشریات ایران یک سری معیارهای ظاهری را هم مد نظر دارند آآیا لازم است به آن موارد نیز در یک پژوهش خوب طراحی شده توجه شود؟ مواردی مثل…
نوع بیان، ادبیات نگارش، نحوه تنظیم مطالب و ارائه داده ها و از این دست مطالب…
بله قطعا.
البته ۱۱ پرسش کلیدی به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که اگر درست پاسخ داده شوند بخش عمده‌ای از ملاک‌های صوری و محتوایی را هم پوشش می‌دهند. به عنوان مثال یکی از مشکلات اساسی نگارش ادبیات موضوع و بخش‌های مختلف یک پژوهش«کپی-پیست» کردن و استفاده از نقل‌قول‌های طولانی است. مدنظر قرار دادن این پرسشها – به هنگام طراحی و نگارش پژوهش – به پژوهشگر کمک می‌کند تا مطالب را کمتر با واژه‌های دیگران و بیشتر با واژه‌های خود بنویسد. این پرسشها کمک می‌کنند تا او مستدل‌تر و علمی‌تر بنویسد، از کلی‌گویی و کلیشه‌نویسی بپرهیزد، داستان پژوهش خود را با قلم خود و آنگونه که به ریتم کارش جور است بنویسد.
دلیل اشاره به این ۱۱ پرسش – و نه ملاک‌های متداول ارزیابی پژوهش – آنگونه که در بخش داوری مقالات مدنظر است – هم دقیقا پر کردن شکافی است که در حوزه ارزیابی پژوهش وجود دارد. با استناد به آن ملاک‌ها ممکن است پژوهشی در ظاهر موجه به نظر برسد اما الزاما مولد نیست. به عبارتی در عین موجه بودن ظاهری یک پژوهش، حس می‌کنیم که پژوهش به طرح و حل مسئله‌ای باارزش نمی‌پردازد، حرف تازه‌ای برای گفتن ندارد، مشکلی را حل نمی‌کند، پژوهش پژوهشی است که صرفا به خاطر انجام پژوهش و خریدن مدرک و نمره نوشته شده است؛ اما نمی‌دانیم ایراد کار از کجاست! به همین دلیل نمی‌توانیم به بهتر شدنش کمک کنیم.
کشف چرایی غیرمولد بودن یک پژوهش و ارائه رهنمودهای کاربردی، با تکیه صرف به آن ملاک‌ها امکان‌پذیر نیست و به همین دلیل امکان کمک به پژوهشگر و ارتقای پژوهش‌ها هم وجود ندارد. داوری‌ها اغلب رویکردی چک‌لیستی را در پیش می‌گیرند و هیچ آموزشی برای نویسنده درباره چگونگی ارتقای کارش وجود ندارد (کاری که در نشریات تراز اول انجام میشود و بخش عمده یادگیری پژوهش و نگارش هم در مرحله داوری مقاله اتفاق می‌افتد).
۱۱ پرسش کلیدی با هدف ایجاد چنین درکی طراحی شده‌اند تا بتوانیم به خودمان و دیگر پژوهشگرانی – که احتمالا ناظر یا داور کارشان هستیم – کمک کنیم تا پژوهش‌هایی مولد و کاربردی طراحی و ارائه کنند و در این سفر پرفراز و نشیب لذت پژوهش را تجربه نمایند 🙂
با سلام
نکاتی که فرموده اید بسیار مهم اند و بسیار راهگشا هستند. می خواستم تفاوت بین «موضوع پژوهش چیست؟» و «مسئلۀ پژوهش چیست؟» را روشن بفرمایید. چون به نظرم اساساً پژوهش با مسئله آغاز می شود.
سلام و سپاس از پرسش خوب شما.
مسئله در پژوهش عبارت از گسست دانشی‌ای است که پر نکردن آن ضرری را به جامعه هدف تحمیل می‌کند یا آنها را از منفعتی محروم می‌نماید. گسست دانشی در پژوهش حول محور یک ادعا/بحث یا argument طراحی میشود؛ ادعایی دال بر ناکافی بودن دانش در حوزه موضوعی موردنظر. اینکه به دلیل نبود یا ناکافی بودن دانش در حوزه موضوعی موردنظر مسئله‌ای به وجود آمده که حل آن نیاز به تولید دانش دارد.
برای اثبات ادعای پژوهش – دال بر ناکافی بودن دانش – پژوهشگر باید بر مبانی نظری موضوع موردمطالعه تسلط داشته باشد و بتواند با معرفی دقیق موضوع (اهمیت، ابعاد، قابلیت‌ها و …) و نقش آن در طرح و یا حل مسئله موردنظر، توضیحات مستدل و مستندی (با استناد به مبانی نظری و پیشینه پژوهش) ارائه دهد که متقاعدکننده باشند؛ یعنی نقد علمی مستند و باورپذیر باشد و بدون سانسور پژوهشهای مرتبط ارائه شود.
برای روشن‌تر شدن نقش موضوع (دانش موضوعی/ مبانی نظری و پیشینه پژوهش) در پژوهش:
اصولا دانش (علم و فناوری) – که در پژوهش از بخش جزیی از آن با عنوان «موضوع پژوهش» یاد می‌کنیم – قابلیت‌ها و کارکردهایی دارند که به طرح و حل مسائل کمک می‌کنند. در پژوهش باید بتوانیم با معرفی دقیق موضوع توضیح دهیم (و نشان دهیم می‌دانیم) که موضوع موردنظر ما چه قابلیت‌هایی دارد و چگونه این قابلیت‌ها به طرح یا حل مسئله موردنظر ما کمک می‌کنند.
امید که توضیحات کافی باشند. هر چند فهم عمیق‌تر تفاوت مسئله و موضوع و نقش آنها در طراحی و اجرای موفق پژوهش موضوع خود نیازمند نوشته جداگانه‌ای است که به یاری خدا به زودی درباره آن خواهم نوشت.
اما اینکه آیا در عمل همه پژوهش‌ها، پژوهش را با مسئله شروع می‌کنند یا با موضوع؟
ایده‌آل این است که با مسئله شروع کنند اما – در اغلب پژوهشهای دانشگاهی – در عمل چنین اتفاقی نمی‌افتد و اصولا کمتر پژوهشی است که اصلا مسئله‌ای – با تعریف بالا – مطرح کند. در باره اینکه اصولا مسئله چیست و اینکه چرا کمتر پژوهشی به طرح مسئله می‌پردازد قبلا دو نوشته(دو لینک) و یک مقاله ارائه شده است. به یاری خدا در آینده راهکارهای عملی برای طراحی پژوهش مسئله – مدار ارائه خواهم کرد.
سپاس مجدد از پرسش خوب شما 🙂
سلام خسته نباشید. من دنبال چندتا پرسش تحقیقی میگردم درزمینه تحدید. میشه راهنمایی کنید. ممنون
سلام و سپاس از شما. روش مسئله یابی به صورت گام به گام در کتاب پژوهش مولد و ماندگار تشریح شده است. اگر آموزه های کتاب را به دقت مطالعه و دنبال کنید می توانید به پرسشهای جالب و بکری در زمینه مدنظرتان برسید.
موفق و سلامت باشید : )
خیلی عالی بود
سلام و خدا قوت
لینک هایی که در مطالب بخش نظرات ارائه دادین رو با رنگ دیگری متمایز بفرمایید.
سلام و سپاس. بررسی و اصلاح میشود.
مطالب که ارائه کردین بسیار آموزنده و مفید بود اگه امکان داره بی زحمت چند تا پرسش پژوهشی مثال بزنید؟منظورم عنوان پژوهش است تا درباره آنها پژوهش کنم
سپاس از حسن توجه شما. بسته به اینکه رشته تحصیلی شماست میتوانید روی موضوعهای مختلفی پژوهش کنید که در این پستها به آنها پرداخته ام. اما برای رسیدن به یک پرسش پژوهشی باید مسیر مطالعاتی را طی بفرمایید تا به شکاف دانشی و یک پرسش بکر برسید که در این پستها به آنها پرداخته شده.
سلام وقت شما بخیر
ببخشید من یک سوال داشتم
آیا عنوان(آشنایی با بیماری دیابت و عوارض آن ) را به عنوان موضوع تحقیق میتوان انتخاب کرد؟یا ناقص هست؟
اگر امکانش هست توضیح بدهید.
ممنون و سپاس گذارم
سلام وقت به خیر
خیر ناقص است. در هر پژوهش ما یک مسئله داریم و یک موضوع. به عنوان مثال اگر با مطالعه متون و بافت متوجه شده اید که در زمینه دانش بیماران در حوزه دیابت مشکلی وجود دارد باید مشخص کنید میخواهید از لنز چه موضوعی به فهم و یا حل این مسئله بپردازید و این موضوع باید در عنوان پژوهش شما به نوعی برجسته شود. پیشنهاد میکنم این نوشته را مطالعه بفرمایید.
سلام چند نمونه سوال پژوهش مهم میخواستم ممنون ☺
سلام
برای طرح پرسش خوب باید قبل از هر چیز موضوع پژوهشتان را عمیق بشناسید، بعد از آن مسئله یابی و پرسش را حول محور مسئله طراحی کنید.
بسیار عالی بود سپاسگذارم
سپاس از بازخورد شما : )
سلام چهارتا سوال پژوهشی میخوام
سلام
تمرکز این آکادمی بر آموزش پژوهش مولد و آینده دار است.
پرسش در پژوهش مولد حول محور مسئله طراحی میشود و مسئله محصول بافت و پیشینه است آن هم با عینک سه دانش موضوعی، روشی و بافتی. اگر مایلید چنین پژوهشی انجام دهید این پست مسیر را به شما نشان میدهد.
سلام ببخشید میتوانید چند تا سوال پژوهشی به من دهید
سلام خیر
پرسش پژوهش محصول مسله یابی ارگانیک است که پژوهشگر باید انجام دهد