روش پدیدارشناسی و گراندد تئوری چه تفاوتی با هم دارند؟

یکی از کاربران پژوهشکار پرسیدند:

در پژوهش های کیفی، روش پدیدارشناسی و رویکرد روش شناسی نظریه زمینه ای را چگونه از هم تفکیک می کنند و مطلب و یا منبع موثق برای تشریح این دو در کنار هم به بنده معرفی می نمایید!؟

و پاسخ من به این پرسش:

در روش پدیدارشناسی تمرکز بر تجربه زیسته افراد است و افراد و تجربه‌شان تنها منبع داده هستند یعنی مدل یا نظریه‌ای که از مطالعه پدیدارشناسی تولید می‌شود روی تجربه‌های زیسته “افراد” از یک پدیده به دست می‌آید.
اما در روش گراندد تئوری، تجربه زیسته افراد “یکی” از منابع گرداوری داده است و پژوهشگر می‌تواند از منابع و روش‌های دیگری مثلا مشاهده، تحلیل متون، و دیگر منابع برای ساخت تئوری یا مدل استفاده کند. چون حرفی که پژوهشگر می‌زند به وسیله منابع مختلف داده پشتیبانی می‌شود به همین دلیل نظریه یا مدل تولید شده از پژوهش‌های گراندد تئوری به لحاظ فوانداسیون نظری قوی‌تر است. هر چند در ایران و بسیاری از کشورها از روش مصاحبه برای گردآوری داده استفاده می‌شود و تمرکز این مصاحبه‌‌ها هم بر تجربه‌های زیسته افراد است اما روش گراندد تئوری این قابلیت را دارد که پژوهشگر از چند منبع داده که به نوعی به او در فهم یک پدیده کمک می‌کنند استفاده کند. در این صورت خروجی کارش خیلی قرص و محکم‌تر از روش پدیدار شناسی است.

در عین حال اینکه چه روشی مناسب‌تر و مولدتر است تماما بسته به پرسش پژوهش شما دارد و اینکه شما به دنبال چه نوع دانشی هستید. یعنی روش‌ها به خودی خود به یکدیگر برتری ندارند و برتری آنها براساس مناسب بودن آنها برای پژوهش شما مشخص می‌شود و این مناسب بودن هم براساس پرسش پژوهش تعیین می‌شود.

اگر مایلید بیشتر در این باره بدانید پیشنهاد می‌کنم عبارت زیر را گوگل بفرمایید:

difference between grounded theory and phenomenology

و بعد از آن در نشریات تخصصی که درباره روش‌های کیفی صحبت می‌کنند سرک بکشید تا دانشتان درباره این روش‌ها عمیق‌تر شود. برای این کار عبارت زیر را گوگل بفرمایید:

list of qualitative research journals

و بعد از آن بروید سراغ ژورنال‌های تخصصی “برتر” حوزه کار خودتان تا ببینید در عمل چطور از این روش‌ها برای تولید نظریه و مدل در حوزه مدنظرتان استفاده شده. برای پیدا کردن این نشریات در اسکوپس Scopus رشته مدنظرتان را انتخاب بفرمایید بعد از منوی بالا روی گزینه Sources کلیک کنید در آنجا لیست نشریات به ترتیب رتبه برای شما نمایش داده می‌شود. به سایت نشریات برتر سر بزنید و مقالات آنها را بخوانید. به طور مشخص بخش روش آنها را کالبدشکافی نمایید دانش عملی عمیقی دستگیرتان می‌شود.