آیا سواد اطلاعاتی مربوط به رشته خاصی است؟ در رشته روان‌شناسی چه کاربردی دارد؟ در بقیه رشته‌ها و موقعیت‌ها چطور؟
یکی از کاربرانِ علاقه‌مند به سواد اطلاعاتی پرسیدند:
ایا سواد اطلاعاتی مربوط به رشته خاصی هست؟
من هنوز مفهوم سواد اطلاعاتی را متوجه نشدم
مثلا در رشته روان شناسی منظور از سواد اطلاعاتی چیست؟
- مهارت در پژوهش؟
- سرچ حرفه‌ای؟
- چگونگی دسترسی به سایت های معتبر اطلاعاتی؟
- شناخت مجلات معتبر؟
- این موارد هم جز سواد اطلاعاتی هستند؟
پاسخ:
سواد اطلاعاتی همه اینها را دربرمی‌گیرد اما فراتر از اینهاست.
سواد اطلاعاتی یک توانمندساز است که به افراد در هر رشته و موقعیتی کمک می‌کند تا گپ‌های دانشی و مهارتی‌شان را پیدا کنند و این شکاف‌ها را با بهترین منابع پر کنند.
فرض بفرمایید شما مدرک لیسانس خود را در رشته روان‌شناسی گرفته‌اید و حالا می‌خواهید به عنوان یک روان‌شناس خانواده مشغول کار شوید و متوجه می‌شوید خیلی چیزها هست که در این باره نمی‌دانید و دانشگاه هم به شما یاد نداده.
در این موقعیت دو گزینه دارید:
۱- وارد موودِ شکایت شوید و نتوانید کار پیدا کنید
۲- خودتان دست به کار شوید و تمام دانش و مهارت‌های موردنیاز را یاد بگیرید و این کار را سرتاسر زندگی حرفه‌‌ای‌تان ادامه دهید یعنی تا همیشه خودتان را در زمینه فنون و روش‌های به روز روان‌شناسی خانواده به روز نگه دارید
سواد اطلاعاتی به شما ذهنیت و مهارت‌های موردنیاز برای انتخاب گزینه ۲ و موفق عمل کردن در آن را در اختیارتان قرار می‌دهد.
- به کمک سواد اطلاعاتی میتوانید در هر موقعیت و نقشی:
تشخیص دهید تا نقطه ایده‌آلتان یعنی روان‌شناس خانواده شدن چقدر فاصله دارید (از نظر دانشی و مهارتی) - و اینکه میتوانید با بهترین منابع را بیابید و از آنها طوری استفاده کنید که این نیازهای دانشی و مهارتی تامین شوند یعنی بتوانید در نقش مدنظرتان بدرخشید
بنابراین سواد اطلاعاتی محدود به رشته، فرد، موقعیت یا نقش خاصی نیست
و برای همه کسانی که می‌خواهند در نقش مدنظرشان به صورت خودآموز چیزهای جدید یاد بگیرند و در آن نقش بدرخشند توصیه می‌شود.
حالا بسته به اینکه بخواهید در چه نقشی از سواد اطلاعاتی استفاده کنید روش استفاده شما از سواد اطلاعاتی متنوع خواهد بود
مثلا به عنوان پژوهشگر اگر بخواهید از سواد اطلاعاتی استفاده کنید به شما کمک می‌کند در زمینه موضوعی مدنظرتان با مرتبط‌ترین کلیدواژه‌ها و با مولدترین استراتژی‌ها سرچتان را انجام دهید، مرتبط‌ترین و معتبرترین منابع را بیابید و از آنها خیلی هدفمند استفاده کنید.
یا مثلا اگر بخواهید به روان‌شناس‌ها سواد اطلاعاتی را آموزش دهید، باید بتوانید نیاز آموزشی و اطلاعاتی آنها را شناسایی کنید و برنامه سواد اطلاعاتی خود را طوری طراحی کنید که او بتواند به ذهنیت و مهارت‌های بالا دست بیابید که همه این موارد در بسته جامع مدرسان سواد اطلاعاتی قدم به قدم و به همراه مواد پشتیبان جامع ارائه شده‌اند.
پس بسته به موقعیت و نقش مدنظرتان، مفهوم و چهره سواد اطلاعاتی ممکن است فرق کند
و با ادبیات مختلفی صدا زد ه شود ولی بسیار فراتر از مهارت سرچ و پژوهش است. سواد اطلاعاتی دو توانمندی تشخیص نیاز و تامین نیاز با بهترین منابع را در شما ایجاد می‌کند.
مثلا بسته به اینکه نیاز اطلاعاتی شما چیست نوع و فرمت اطلاعات مشخص می‌شوند و بر اساس نوع و فرمت اطلاعات است که محدوده مهارت کار با اطلاعات تعیین می‌شود.
به عنوان مثلا اگر پژوهشگر هستید و برای نوشتن پایان‌نامه به اطلاعات نیاز دارید، نیاز اطلاعاتی شما می‌شود:
- چگونگی نوشتن پایان‌نامه
- چگونگی دستیابی به مقالات و متون علمی
- چگونگی استفاده از پایگاه‌های اطلاعات
و اطلاعات موردنیاز شما می‌شود:
- راهنماها و آموزش‌های کاربردی در زمینه پایان‌نامه‌نویسی
- روش‌ها و استراتژی‌های سرچ و دستیابی به متون علمی
- روش استفاده از پایگاه‌های اطلاعات علمی و چگونگی سرچ و دستیابی به محتوای این پایگاه‌ها
- روش استفاده از متون و مقالات در پایان‌نامه
- و ….
و براساس هر مورد میتوانید با استراتژی‌های مناسبی سرچتان را انجام دهید و منابع مناسب و معتبر بیابید. به عنوان مثال برای تامین سه نیاز اطلاعاتی میتوانید با این استراتژی‌ها به ترتیب سرچ کنید:
- how to write PhD dissertation
- how to find high impact papers / journals
- how to use databases / or to use web of knowledge
و اینها را به مدد سواد اطلاعاتی میتوانید خیلی دقیق و جامع بیابید.
