سواد اطلاعاتی: پیشنیاز و کاتالیزور آموزش مولد
سواد اطلاعاتی به مجموعه توانمندیهایی اطلاق می‌شود که با ایجاد قابلیتهای زیر در افراد، امکان «یادگیری چگونگی یادگیری» و «یادگیری تمام عمر» را فراهم می‌آورند. به کمک سواد اطلاعاتی افراد:
- تشخیص می‌دهند چه زمانی و چرا به اطلاعات نیاز دارند
- می‌توانند نیاز اطلاعاتی خود را در قالب مسئله‌ای مشخص بیان کنند.
- انواع منابع اطلاعات و ابزارهای جایابی و دسترسی به اطلاعات را می‌شناسند و می‌توانند با استفاده از ابزارها و منابع مناسب به اطلاعات موردنیاز خود دست یابند.
- می‌توانند از میان انبوه اطلاعات موجود، مرتبط ترین و معتبرترین منابع اطلاعات را برای نیاز اطلاعاتی خود انتخاب کنند.
- می‌توانند به گونه‌ای موثر و احلاقی از اطلاعات به دست آمده برای رفع نیاز اطلاعاتی استفاده کنند و مسئله موردنظر خود را با تکیه بر اطلاعات موثق حل کنند.
افراد مجهز به چنین توانمندیهایی قادرند در هر موقعیت و در مواجهه با هر مسئله‌ای با تکیه بر اطلاعات مناسب و معتبر مسائل خود را حل نمایند و به عبارتی وارد فرایند یادگیری تمام عمر شوند.
سواد اطلاعاتی موردنیاز برای هر سازمان و فرد متفاوت است
با توجه اینکه ماهیت مسائل فردی و سازمانی هر فرد و هر سازمانی متنوع است، نیاز اطلاعاتی و اطلاعات موردنیاز آنها هم گوناگون و – گاها – منحصر به هر فرد و سازمان است. این یعنی سواد اطلاعاتی موردنیاز هر فرد و سازمان بسته به نوع مسئله و موقعیت مدنظر آنها با هم فرق می‌کند و شناسایی آن – در وهله اول – نیازمند شناخت جامعه هدف و مسائل مدنظر آنهاست. تنها در این صورت است که می‌توان به افراد و سازمان‌ها کمک کرد تا نیازهای واقعی خود را در حوزه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی و اجرایی تشخیص دهند،بهترین و مناسب‌ترین منابع را برای تامین نیازهایشان شناسایی کنند و از آنها به صورت موثر و مسئولانه استفاده نمایند.
در این سایت سواد اطلاعاتی با هدف ایجاد بینش و توانمندی‌های موردنیاز برای خودتوانمندسازی و یادگیری تمام عمر در سه سطح زیر آموزش داده می‌شود:
سطح اول – سواد اطلاعاتی به عنوان یک طرز فکر (پذیرش نیاز به خودتوانمندسازی)
در این سطح این بینش ایجاد می‌شود که برای بهتر شدن یا رسیدن به هدف موردنظر باید از دانسته‌هایمان پا فراتر بگذاریم و چیزهای تازه‌ای بیاموزیم. چیزهایی که چون قبلا از آنها بی‌خبر بوده‌ایم یا راه یادگیری آنها را نیاموخته‌ایم، از آنها محروم مانده‌ایم. چیزهایی که اگر بیاموزیمشان دقیق‌تر و عمیق‌تر می‌توانیم نیازهای دانشی و مهارتی موردنیاز برای کار در دست انجاممان را تشخیص دهیم و ملزومات موردنیاز برای تامین این نیازها را شناسایی نماییم. این طرز فکر از طریق معرفی بافتی مفاهیم و مصادیق عینی اطلاعات و تشریح کاربردهای وسیع – و کمتر شناخته شده – این مفاهیم در فهم نیازهای واقعی در جامعه هدف ایجاد می‌شود.
- اینکه اطلاعات در کار یا نقش مدنظر من چه مفهوم و مصداق‌هایی دارد و چه کاربردهایی میتواند داشته باشد؟
- فهم مفهوم و مصداق‌های اطلاعات چگونه کمک می‌کند تا نیازهای دانشی و مهارتی خود را شناسایی کنم؟
- چگونه سواد اطلاعاتی به من کمک می‌کند تا ملزومات موردنیاز برای رسیدن به هدف مدنظرم را شناسایی و تامین کنم؟
سطح دوم – سواد اطلاعاتی به عنوان تسهیل‌گر خودتوانمندسازی (آمادگی برای خودتوانمندسازی)
با این طرز فکر، جامعه هدف با قابلیتهای سواد اطلاعاتی و نقش هر قابلیت در ایجاد توانایی خودتوانمندسازی در موقعیت مدنظرش آشنا می‌شود. مثلا اینکه توانایی بیان مسئله یا بیان نیازها – به زبان قابل فهم منابع و ابزارهای اطلاعاتی – چگونه به من کمک می‌کند تا منابع موردنیازم را از دل انبوه منابع موجود بیابم؟ اینکه تبحر در جستجو و بازیابی اطلاعات از انواع منابع اطلاعاتی چگونه به من کمک می‌کند تا نیازهای خود را به کمک منابع متنوع پاسخ دهم و از میان آنها بهترین و مناسب‌ترین‌ها را گلچین کنم؟ و ….
با ایجاد درک عمیق درباره قابلیتهای سواد اطلاعاتی و کارکردهای هر قابلیت در فرایند خودتوانمندسازی، جامعه هدف اعتماد به نفس و اشتیاق لازم برای اقدام به خودتوانمندسازی را کسب می‌کند. دانش و ورزیدگی، اعتماد به نفس و اشتیاق می‌آورد و جرات و پذیرش تغییر و حرکت را در جامعه هدف ایجاد می‌کند.
سطح سوم – سواد اطلاعاتی به عنوان مجموعه‌ای از مهارت‌های اطلاع‌ورزی (اقدام به خودتوانمندسازی)
به پشتوانه طرز فکر و دانش و اشتیاق ایجاد شده در جامعه هدف، در این سطح آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی برای آنها معنادار و کاربردی می‌شود. یعنی با آموختن عملی هر مهارت از مجموعه مهارت‌های سواد اطلاعاتی جامعه هدف میتواند عملا به نیازهای دانشی و مهارتی خود پاسخ دهد و خود راسا خودتوانمندسازی را تجربه کند.
برای یادگیری بیشتر درباره “سواد اطلاعاتی و چگونگی استفاده از قابلیتهای بی‌نظیر آن” از این منابع استفاده بفرمایید:
