پژوهش مولد و آینده‌دار چیست و چطور انجام میشود؟
پژوهش مولد و آینده‌دار، پژوهشی است که برای پژوهشگر نام و نان می‌آورد به دو دلیل:
- یک – این نوع پژوهش، برای فهم و یا حل مسائل واقعی، دانش نو و کاربردی تولید می‌کند.
- دو- آنقدر راحت‌فهم است که ذی‌نفعان پژوهش می‌توانند از آن برای بهبود اوضاعشان استفاده کنند؛
- پس دیده و خریده میشود.
اینجایید چون احتمالا دریافته‌اید که با کتاب‌ها و کلاس‌های روش تحقیق نمی‌شود چنین پژوهش بدردبخوری انجام داد
و از اینکه عمر گرانبها و پول نازنینتان برای انجام پژوهش‌های رفع‌تکلیفی تلف میشود احساس زیان می‌کنید!
من اکتبر ۲۰۰۴ به این نتیجه رسیدم و چون پوند خرج می‌کردم و با کلی سختی از یک دانشگاه اروپایی پذیرش گرفته بودم
تصمیم گرفتم به هر قیمتی شده رمز و راز کارِ پژوهشگران برتر را کشف کنم
و به نتایج شگفت‌انگیزی رسیدم که کلا دیدم را به پژوهش تغییر داد و نقطه عطفی شد در زندگی حرفه‌ای‌ام … ادامه داستان در ویدئو زیر آمده.
فقط این را بگویم که پژوهش به پیچیدگی و بی‌معنایی که یاد گرفته‌ایم نیست : )
پژوهشگران برتر که اسمشان را گذاشتم یک درصد برتر جهان
پژوهششان از هر نظر که حساب کنی یک دهم یک پژوهشگر عادی هم نیست
- چه از نظر سایز جامعه پژوهش
- چه از نظر تعداد فرضیه و پرسش
- چه از نظر لیست رفرنس‌ها
- چه از نظر تعداد سازه و متغیر
- و …
اما پژوهش همین دوستان، دهها برابر یک پژوهش عادی دستاورد عمری خلق می‌کند!
چطور میشود که پژوهش این دوستان مولد و تاثیرگذار میشود
اما برای ۹۵ درصد پژوهشها این اتفاق نمی‌افتد؟!
در ویدئو زیر به این پرسش پاسخ داده و راه‌حلی برای خروج از این وضعیت را معرفی کرده‌ام که حتم دارم برای شما هم آهان‌برانگیز خواهد بود.
پژوهش مولد و آینده‌دار چه اجزایی دارد و چطور انجام میشود؟
گفتیم پژوهش مولد و آینده‌دار، پژوهشی است که برای پژوهشگر نام و نان می‌آورد به دو دلیل:
- یک – این نوع پژوهش، برای فهم و یا حل مسائل واقعی، دانش نو و کاربردی تولید می‌کند.
- دو- آنقدر راحت‌فهم است که ذی‌نفعان پژوهش می‌توانند از آن برای بهبود اوضاعشان استفاده کنند؛
- پس دیده و خریده میشود.
حالا مسئله در پژوهش مولد چیست و چه اجزایی دارد؟
دانش کاربردی یعنی چه؟
مسئله در پژوهش چیست؟
مسئله در پژوهش مولد
- یک وضعیت نامطلوب است
- که به دلیل نبود دانش کاربردی در موضوع و بافتی مشخص به وجود آمده (که همان شکاف دانشی است)
- و اگر برای بهبود این وضعیت، دانش کاربردی تولید نشود، جامعه مدنظر عملا زیان میکنند یا از منفعتی محروم می‌مانند.
و توجه داشته باشید
نگفتیم به دلیل نبود دانش
گفتیم به دلیل نبود دانش کاربردی.
یعنی این نیست که قبلا هیچکس برای فهم یا حل مسئله مدنظر پژوهش یا کاری انجام نداده
بلکه پژوهشهایی که انجام شده نتوانسته‌اند دانشی تولید کنند
که ذی‌نفعان پژوهش بتوانند از آنها برای بهبود اوضاعشان استفاده کنند (این یعنی دانش کاربردی یا دانش بدردبخور).
اجازه دهید با دو مثال مسئله در پژوهش مولد و آینده‌دار را به شما نشان دهم:
مثال ۱:
تا به امروز دهها هزار پژوهش در زمینه سواد اطلاعاتی در ایران و جهان انجام شده
اما پژوهشی که بتواند به معلمان درس ریاضی در مدرسه‌ای در روستای الف در شهرستان ایکس در ایران بگوید
چطور با درنظرگرفتن شرایط ویژه مدرسه‌اش (از نظر امکانات، زیرساخت، مهارت معلم، و …) مهارت تشخیص نیاز اطلاعاتی*
را در دانش‌آموزان توسعه بده که دانش‌آموزان بتوانند برای انجام تمرینهای ریاضی خودشان تشخیص دهند به چه دانش و مهارتی نیاز دارند انجام نشده.
*مهارت تشخیص نیاز اطلاعاتی اولین مهارت سواد اطلاعاتی است.
مثال ۲:
تا به امروز دهها هزار پژوهش در زمینه اینترنت اشیاء در بافت رشته‌های مختلف انجام شده
اما پژوهشی که بتواند به پزشکان کودک در بیمارستانی در شیراز بگوید چطور از اینترنت اشیاء
برای تشخیص و درمان بیماران تالاسمی با درنظرگرفتن شرایط زیرساختی و فناورانه کشور و … استفاده کن انجام نشده است.
به عبارتی مسئله در پژوهش شامل دو قطعه اصلی است:
- وضعیت نامطلوب
- شکاف دانشی
وضعیت نامطلوب یعنی چیزی آنطور که باید باشد یا آنطور که میتواند باشد نیست.
پژوهشگر تنها و تنها زمانی میتواند به چنین تشخیصی برسد و آن را علمی نمایش دهد
که بتواند از لنز موضوعش، بافت و جامعه مدنظر را تحلیل و وضعیت نامطلوب را علت‌یابی کند.
که در مثال اول موضوع میشود: مهارت تشخیص نیاز اطلاعاتی و در مثال دوم موضوع میشود اینترنت اشیاء.
چرا؟ چون یک مسئله، از لنز موضوع‌های مختلف و در بی‌نهایت بافت قابل بررسی است.
در واقع فرق پژوهشگر با ناپژوهشگر در این است که:
پژوهشگر میتواند خیلی دقیق، علمی و مستند توضیح دهد که
مثلا اگر عملکرد دانش‌آموزان در درس ریاضی در روستای الف خوب نیست علتش این است که
مهارت تشخیص نیاز اطلاعاتی به آنها آموزش داده نشده
آن هم با استناد به شواهدی مانند سرفصل و محتوای درس ریاضی، شیوه تدریس معلم و …
کی پژوهشگر میتواند چنین ادعایی کند؟
در مثال ۱:
زمانی که خودش عمیقا “مهارت تشخیص نیاز اطلاعاتی”
و قابلیت‌ها و کارکردهای آن در بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مدرسه‌ای را درک کرده باشد
و دانش موضوعی عمیقی در این زمینه داشته باشد.
المان دوم مسئله در پژوهش، شکاف دانشی است
یعنی اثبات اینکه مسئله روی زمین مانده.
چطور؟
با نشان دادن اینکه پژوهش‌های مرتبط پیشین نتوانسته‌اند برای فهم و یا حل آن دانش کاربردی تولید کنند.
چطور؟
با تحلیل موضوعی، روشی و بافتی پژوهش‌های پیشین.
و این زمانی میسر است که پژوهشگر به سه دانش موضوعی، روشی و بافتی در حوزه مدنظرش مجهز باشد.
دانش موضوعی
به پژوهشگر می‌گوید چه پرسشهایی در موضوع مدنظرش قابل پرسیدن هستند
دانش روش‌شناسی
به پژوهشگر می‌گوید موضوع مدنظرت با چه روش(هایی) قابل پژوهیدن است یا با چه روش و ابزاری میتوانی در موضوع مدنظرت دانش نو و کاربردی تولید کنی
دانش بافتی
به پژوهشگر می‌گوید چه پرسشی در بافت مدنظرت ارزش پژوهیدن دارد و چه روشی در این بافت قابل استفاده است.
بدون این سه دانش، تحلیل و نقد پژوهشها ناممکن است و در نتیجه اثبات نوآوری پژوهش (شکل ۱۱ از کتاب پژوهش مولد و ماندگار)
و دقیقا به همین دلیل است که اغلب اوقات وارد لوپِ تغییر موضوع میشوید و نمیتوانید ضرورت و نو بودن پژوهش خود را اثبات کنید
و کلی فرصت عالی مثل تصویب سریع، جذب فاند و … را از دست می‌دهید.
البته نقش این سه دانش تنها محدود به مرحله مسئله‌یابی در پژوهش نیست.
همانطور که در جدول زیر آمده، این سه دانش، کل پروسه پژوهش را هدایت میکنند (جدول ۱ از کتاب پژوهش مولد و ماندگار)
و بدون آنها تمام مواردی که در یدِ قدرت یک پژوهش مولد و آینده‌دار هستند (مثل جذب فاند، اکسپت از نشریات و …) را از دست می‌دهید.
حالا چطور می‌توانم یک پژوهش مولد و آینده‌دار انجام دهم؟
قبل از هر چیز لازم است با پروسه اشتباه و صحیح پژوهش آشنا شوید
همانطور در تصویر زیر مشاهده می‌کنید پژوهش یک پروسه خطی نیست.
برعکس، پژوهش یک پروسه رفت و برگشتی است
و برای انجام درست هر مرحله لازم است تا با متون علمی برتر و پژوهش‌های مرتبط تعامل و مشورت کنید
و دقیقا همین تعامل و مشورت است که پاسخ همه پرسش‌های شما را می‌دهد
و در شما اعتماد به نفسی رویشی ایجاد می‌کند و از شما یک محققِ متخصص و صاحب‌نظر می‌سازد.
برای اینکار باید در سه مهارت سرچ، تحلیلی‌خوانی و یادداشت‌برداری ورزیده باشید
چون برای انجام صحیح فعالیتهای هر مرحله به منابع خاصی نیاز دارید و به سطح و عمق خاصی از منبع هم نیاز دارید
همانطور که در ویدئو زیر آمده، برای طراحی، اجرا و ارائه دقیق و صحیح یک پژوهش مولد و آینده‌دار لازم است تا به فراخور نیازتان در هر مرحله از پژوهش بتوانید سرچ‌های هدفمند انجام دهید
و از دل مقالات و متون علمی، مطالب دست اول و معتبر استخراج کنید و برای پرسش‌های خود پاسخ‌های علمی و معتبر بیابید.
چون همانطور که در ویدئو مشاهده کردید نیاز شما به مطالب علمی در هر مرحله از پژوهش متفاوت است و بنابراین با بکارگیری یک استراتژی سرچ ثابت
یا مراجعه به شکل خاصی از اطلاعات (مثلا پایان‌نامه‌ها و مقالات) نمیتوانید به مطالب موردنیازتان در هر مرحله از پایان‌نامه یا پروپوزال دست بیابید.
و قفل‌شدگی در پژوهش دقیقا از همین نقطه شروع میشود:
اینکه سرچ می‌کنید به نیت انتخاب موضوع و گردآوری پیشینه
و مقالات و پایان‌نامه‌ها را می‌خوانید به نیت اینکه مطمئن شوید پژوهشتان تکراری نیست!
اینها دو اشتباه بزرگ و متاسفانه رایج در بین دانشجویان و پژوهشگران هستند
کل پروسه پژوهش را به کاری رنج‌آور تبدیل میکنند!
حالا چطور می‌توانم در کمترین زمان یک پایان‌نامه پرنشر و آینده‌دار انجام دهم
و قبل از دفاع از آن مقاله منتشر نمایم
و از آن به عنوان یک سرمایه عمری برای جذب فرصتهای عالی شغلی و مطالعاتی استفاده کنم؟
قبل از هر چیز باید قیف پژوهشتان را بسازید
تا بتوانید – به جای دانلود اینترنت! و صدها مقاله بی ربط که فقط کار اضافه و فرسایشی به شما تحمیل میکنند و پژوهشتان را بی کیفیت-
خیلی هدفگیرانه روی ده منبع هسته پژوهش خود تمرکز نمایید
سپس به جای ترجمه، باید این منابع را باید تحلیلی خوانی و کدگذاری کنید طوری که بتوانید از محتوای آنها برای تغذیه فصلهای مختلف پژوهشتان استفاده نمایید
و در تمام مسیر طراحی، اجرا و نگارش پروپوزال، پایان‌نامه و مقاله با بهره‌برداریهای مختلف از این منابع خیلی با اعتماد به نفس کار خود را پیش ببرید
توضیح کامل این سبک انجام پژوهش در ویدئو زیر آمده و صفر تا صد آن در دوره جامع کیمیاگران پژوهش آموزش داده میشود.
سلام
با تشکر از زحمات و تلاش شما در گرد آوری مطالب
بسیار بسیار عالی و جذاب بود وبیصبرانه مشتاق مطالعه کتاب و…هستم
پایدار باشید
سلام و سپاس از بازخورد انرژی بخش شما : )
ممنون از شما خانم نظری عزیز
سلامت باشید 🙂
سلام و احترام
ممنون از شما که دانش خود را با ما به اشتراک میگذارید، بسیار سپاسگزارم.🙏🙏🙏🌹
سربلند و سرافراز باشید❤️
سلامت باشید : )
سلام و عرض ادب دارم خدمت تان خانم دکتر نظری . واقعا من چندین سال هست کار پژوهشی انجام میدم ولی در عرض این سال ها طوری که شما با بیان بدیع و نوآورانه و زیبا پژوهش را تدریس می کنید انگار تازه وارد این وادی شدم .درود بر شما .پاینده باشید .
سپاس از حسن توجه شما : )
سلام خانم دکتر نظری
تا حالا ندیده بودم یه سایت یا یه پیج یه شخصی بدون هیچ چشم داشتی اینقد زحمت بکشه و اینقد مطالب مفید و اثر بخش برای دانشجو تولید کنه. خییلی خییلی ممنونم از شما. خدا ازتون راضی باشه .
سلام و سپاس از حسن توجه شما : )